ING GABUN I YANG DALERÁYAN NING KABIÁYAN

Óbat mó kng báriu, nung ing anak panábi ré ring kayang pengári, basta mágbakal yá sâng súndang, é ya maté iti kng dánup. Bakit mó sâ? Úlîng é né pabustén ning gabún. Ing sablâng kailángan na para kumabié ati ngan kng gabún: ding kuáyan ampóng ílib para panálî nang balé, ding pun ning lúyung ampópang báging bang pangauâ nang pánâ para karéng áyup ampóng labúyû, at ding uákat ampóng balat kuáyan bang pangauâ nang balisásâ kng sápâ a pandakap asan. At úlî ning kilála né ning anak ing gabún, agyû nang mananáman gúle ampóng pále, biása yang manése manuk ampóng bábi at saka nó parakalán déti, at bálû na insang búngang dútung kng kakéuan maliári nang kanan ampópang parakalán.

Nung itábî me pin ing kékang anak kng báriu, é ya maté dánup úlîng kilála né ing gabún nang íbatan. At nung makasadiá ya iting libáyan na ing kayang páuas kng bálang búngang babié ning gabún, é yápin súkat dumánup. Nánu pa tâ, mabsî yá mûng mabsî. Ua at manáua yápin bié ing nínu mang Kapampángan a lúlugud kng kayang Indûng Tíbûan. Úlî ning ing kayang mal a Indû at Tíbûan tutû yang mabié at mapamié. Tutû yang lílingap karéng nínu mang sesése kaya.

Ó makanánu nóman ding kayanakan kng siúdad at kabalénan, ding ának a búnga ning media at makabáyung edukasiún? Nánu móng maliári karéla nung ipanábî dó ring karélang péngári ngéni?

Ing mumúna nang gáuan gísanan nó ngan panialîng gámit at piálungan ding tatalnán nang péra báyu na aísip na sálî yang pámangan. Nung sálî ya man pámangan, púrus chichíria: chippy, icecream ó softdrinks ~ sablâng produktung pátalastas da kng tv. Pótang maránup né at alâ néng péra, pisalî nó ngan pâ ring gámit na bang ápanyalî nó dugûng pámangan ding abli na. Pótang alâ neng bitasâng gámit ampóng péra magpalímus né mû, o kayâ mamanáko, o kayâ mas marók, pisalî né ing kayang katáuan.

Óbat dugû makanian? Óbat ding ának kng siúdad, nung ibúlus mó kng yátu, sálâng maté la kng dánup ó sálâng maging na lá mû dugûng tulisán ó kayâ patútut? Bákit pin mó?

Ing pakibat i yápin iti: Ding supling ning báriu maksalálé ya ing kabiáyan da kng gabun dang tíbûan. Úlîng túbû la kng gabún, malaguâ lang kumabié kng gabún. Nung sésen de ing gabún, sésen na lá mu naman ning gabún. Ding supling na naman ning siúdad makasalálé né mû ing kabiáyan da kétang kapirásung papil a gauâ námû ning táu: ing péra. Nung alâ nóng péra alâ nóng kuénta. Nung alâ nóng péra é nó táu. Makanánu móng ausan táu nung ing bálang singap ning pangisnáua ra kukumpas ning pangimut ning péra. Bagutan mé ing péra at magmistúlâ lang bangké, anti móng piálungan a kélagan mu batiria. É nó mikimut. Muluk na lá mû kng súluk. Maté la kng dánup nung é la magpalimus, mamanáko o magpatútut. Úlîng túbû lang péra, suplîng na na lá mû ning péra. Úlîng ing péra géuâ né mû ning táu bang maging kasangkápan na, ring sablâng táung túbû kng péra kasangkápan lá mû naman.

Nánu ing súkat nang daptan ning táu siúdad bang áyatbus néng pasibáyu ing kayang pángatáu? Kailángan yang múlî kng gabun. Kailángan néng kilalánan iting pasibáyu bílang indû na at tíbûan. Kailángan né iting luguran at lingápan, ipanluálu karéng mangatakbâng mánintúnan a magnásâng manambúnan kayang sementu at basúra at karéng pákalukluk a mánungkúlan a patérakan na mu naman ning péra. Kailángan nang bayáran ing útang na kng Indû nang Tíbûan kapamilatan na ning kayang pámamúlat at pámangísing karing sablâng ának a tútukî mû at pásanggúyud kng bálang sulápo nítang kapirásung papil a lélangan námû ning táu.

Alâng túne Kapampángan a é lulugud kng gabun nang tíbûan. Alâng túne Kapampángan a é ná mu naman luluguran ning kayang indû at tíbûan. Sabáge, nung é me man agiûng básan iti, kabud da naka ausan Kapampángan.

Siuala ding Meangubie
Ding Sísinup kng Singsing
K [The Kapampangan Magazine], November 2004