Wednesday, August 30, 2006

Akilála Me Ing Kapampángan Kng Kayang Pámangan

Tikman yu na ing mekipangan kareng kabalén támung malúkâ at pakakalúlô? Alâ pang menagkat kékayo? Nánung apansíngan mu kng pámangan da? É uárî simpli dápûat maniáman? Maniáman!

Kangkung mûng dimut a pénaptas da kng labak igisâ de pámû kng mápilan a pilpuk a báuang a iniáuad dá mû kng síping dang bale, bulugnan de iting mápilan a mangálatîng páro o biâ a kinurienti ra sápâ, atiaka re basbasan kapurit a baguk ampóng dinúnut a lárâ báyu re iyapag kéka. Maglútû la kaníting métung a palangganita, ulam na ne ning mabílug a pamilia. Siempre é mako ken ing sabó pang pakabsî. Retang buntuk da retang páro ampong biâ ibulanglang dóng biabas, baguk ampong mitatagan a kangkung. Panambúlâ mu mû kng marimlang násî milábas naka!

Iniang mengalahar támung paka-evacuate kareng center mengapurga támung sardinas kanita. Dápûat, ing dilátang sardinas námû é ta néman kabud mû iyapag at kanang ibat ya daretsu kng láta. Alî té. Mengálap tá pámûng báuang ampóng sibúyas at igisâ te karin. Méngunut táng kulut apaliâng layas a kukuláte kétang bákud da at bílug té mú naman. At nung mekasungkit kang kapáyâng búbut da rétang makibale kilual ning evacuation center...arú kaniáman na mú naman ipamulug níta! At kábang mapálî ya pa at báyung lútû, ibábo me kng marimlang násîng inímû kng asin. Kinabsî tá ken!

Kng pámangan ning Kapampangan, nánung apansing mung ugálî rang aliuâ kareng Pilipinu? Tikman yu ne ing “tinolang isda” ning Cebu? Anti ya móng tinóla uling biluganan deng kalamungge ampong kapáyâ oneng ing asan é ré man kaliskisan, é ré ilako bitúka at é ré ilako ásang. Ére pa dinan láya iniâ tiktákan ya kng lanam. Matábang ya pa úling é re dinan asin úling kasi kanu ibat né kng dáyatmálat ing asan.

Alâng Kapampángan ing mangan kng “tinolang isda” ning Cebu, agyáng pakákalúlû né at malúkâ. Para kaya kanyó ita at é na pámangan táu. Ing maralas kung daramdaman kareng pakakalúlû támu yapin ini: É burîng sabian pakákalúlû ku mû é naku táu. É úlî móng kalúlû ku é náku mándílô, é náku maliáring miblas at mámangan náku mûng kanyó?

Ini ing pamialiuâ ding Kapampángan karéng áliuâng Pilipíno: Ing Kapampángan é mámangan báng mû kng kumabsî yá. Ing Kapampángan mámangan ya báng kaniamánan ya.

É na kanan ning Kapampángan ing “tinolang isda” ning Cebu, agiáng mángalúlû né, alî úlî ning mayárti ya. É na kanan ning Kapampángan ita úlî ning mátas ya panlása. Burî nang sabian, é sapat kng métung a Kapampángan ing kabud yá mabibié, úlîng ing bábî mabibié yá naman ampong mámangan kilub ning kural. Dápûat ing kutang: Nánung klásing bié ita? Anti ning bábî, ing táu uárî kabud némû mangan ampong magpakabsê?

Nung atin tá man áyaninag kng ugálî támung Kapampángan kapamilatan ning kékatámung pámangan, iya pin iti: Ing panlása támu yang tandâ ning kékatámung pángatáu. Ing panlása támung Kapampangan yang súkat paibábo kékatámu búsal ding sablâng Pilipínu.



Siuala ding Meangubie
Ding Sísinup kng Singsing
K [The Kapampangan Magazine], July 2004

No comments: